Totstandkoming Teamthermometers en keuze voor Interventies
De instrumenten op deze website zijn ontwikkeld door hogeschool Windesheim, lectoraat Innoveren met Ouderen en lectoraat Sociale Innovatie, binnen het project ‘Professioneel Samenwerken in de Wijk’. Dit project werd gefinancierd door: Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA RAAK-publiek, Hogeschool Windesheim en de onderstaande partners:
Sanitas Thuiszorg, De Stouwe, Welzijn MensenWerk, Icare Zwolle, Icare Meppel, Medrie, Stichting De Kern, MJD Groningen, Humanitas Groningen, Arts en Zorg, Landstede Welzijn Ouderen Dalfsen, MEE IJsseloevers, GGD IJsselland, Carinova, SMON Welzijn, Stichting Welzijn Ouderen Lemelerveld, V&VN, Gemeente Zwolle, Gemeente Dalfsen, Movisie, Vilans, Lectoraat Samenlevingsvraagstukken VIAA, Beroepsvereniging van professionals in sociaal werk, Vrijwilligerscentrale Zwolle Doet!, Denktank 60+Noord, Werkgeversvereniging Zorg en Welzijn, Stichting Present, Zorgcampus Noorderboog, Academische Werkplaats Thuiszorg Gezondheid Dichtbij, Lectoraat De Gezonde Stad, Onderzoekscentrum Preventie Overgewicht Zwolle en de Opleidingen Verpleegkunde, Sociaal Pedagogische Hulpverlening, Toegepaste Gerontologie en Maatschappelijk Werk en Dienstverlening.
Bij het ontwikkelen van de instrumenten is gestreefd naar een optimale afstemming tussen wetenschappelijke onderbouwing en validiteit en praktische toepasbaarheid voor professionals in de sector zorg en welzijn. Hieronder staat beschreven hoe we dit hebben gedaan.
We bespreken:
- Identificatie van succesfactoren voor professioneel samenwerken
- Ontwikkeling van de teamthermometers
- Criteria voor opname van praktijkinterventies
1) Identificatie van succesfactoren voor professioneel samenwerken
Om te komen tot een theoretische basis voor de thermometers, is literatuuronderzoek verricht naar teamprocessen en –structuren waarvan empirisch is aangetoond dat ze bijdragen aan samenwerking tussen zorg- en welzijnsprofessionals onderling, en tussen professionals en informeel netwerkleden. Voor een beschrijving van het literatuuronderzoek verwijzen we u graag door naar de onderzoeksrapporten ‘Succesfactoren voor Interprofessioneel Samenwerken in de Wijk’ (Hofhuis et al., 2015) en ‘Interprofessioneel samenwerken in sociale wijkteams: succesfactoren en implicaties voor onderwijs’ (Rijsdijk et al., 2015).
Gelijktijdig werden conceptmapbijeenkomsten georganiseerd met zorg- en welzijnsprofessionals die werkzaam waren in interprofessionele teams. Conceptmapping is een methode om op een gestructureerde wijze respondenten te bevragen om complexe concepten beter te begrijpen, bijvoorbeeld over belangrijke thema’s (concepten) die zij tegenkomen in hun werk. Deze methode werd gebruikt om professionals, vrijwilligers en mantelzorgers te laten identificeren welke factoren in positieve en negatieve zin samenwerking in de wijk beïnvloeden en in welke mate. Daarnaast werden focusgroepbijeenkomsten georganiseerd met mantelzorgers en vrijwilligers uit de regio Zwolle. Tijdens deze bijeenkomsten werd meer informatie verzameld over succesfactoren in de samenwerking tussen professionals en tussen professionals en leden van het informele netwerk.
De combinatie van literatuuronderzoek enerzijds en conceptmap- en focusbijeenkomsten anderzijds resulteerde in een reeks succesfactoren voor samenwerking die zowel wetenschappelijke als toegepaste relevantie hebben. De meerwaarde van deze succesfactoren is vervolgens getoetst in een landelijk surveyonderzoek onder professionals in interprofessionele teams. Doel van dit onderzoek was te achterhalen hoe de factoren samenhangen met de effectiviteit van samenwerking in deze teams en de tevredenheid van cliënten. De resultaten van dit onderzoek worden in detail besproken in het rapport ‘Succesfactoren voor Interprofessioneel Samenwerken in de Wijk’ (Hofhuis et al., 2015).
2) Ontwikkeling van de teamthermometers
Het doel van de thermometers op deze website is om zorg- en welzijnsprofessionals in interprofessionele teams de mogelijkheid te geven om op eenvoudige wijze 1) een beeld te krijgen van de huidige staat van samenwerking binnen het team, 2) een structuur te bieden om de verschillende onderdelen van samenwerking te bespreken in teambijeenkomsten, en 3) tips te bieden voor interventies die voor de specifieke teamsituatie relevant zijn. De thermometers zijn gestructureerd rondom de samenwerkingsfactoren die naar voren kwamen uit het bovengenoemde onderzoek. Op basis van de resultaten van het landelijk surveyonderzoek werd gekozen voor een reeks van succesfactoren die a) een positieve invloed hebben op samenwerking in interprofessionele teams en b) binnen de invloedssfeer van de professionals vallen.
Voor elke succesfactor werd een reeks vragen geformuleerd, voor verder gebruik in de thermometer. Ook deze vragen zijn gebaseerd op zowel wetenschappelijke als praktijkgerichte bronnen. Een deel van de vragen komt voort uit wetenschappelijk gevalideerde schalen die binnen het surveyonderzoek zijn gebruikt om de factoren te meten. Daarnaast is een reeks interviews gehouden met professionals, vrijwilligers en mantelzorgers, waarin werd gevraagd om de verschillende succesfactoren verder te concretiseren en te benoemen hoe deze zich verhouden tot het gedrag van professionals in de wijk. De combinatie van wetenschappelijk gevalideerde en in de praktijk getoetste formuleringen heeft geleid tot de uiteindelijke vragen zoals gebruikt in de thermometer.
De thermometers hebben als doel om de professionals aan het denken te zetten over hun eigen handelen en aan te zetten tot zelfreflectie binnen het team. Het is belangrijk om te vermelden dat deze schalen dus niet tot doel hebben om wetenschappelijk valide en betrouwbare metingen te doen van de verschillende succesfactoren, maar vooral dienen als startpunt voor professionals om het gesprek aan te gaan na het gebruik van de thermometers.
De gebruikte formuleringen zijn vervolgens door 4de-jaars studenten getest onder professionals in vijf interprofessionele teams in het veld. Dit testproces werd (be)geleid door onderzoekers van Hogeschool Windesheim. De thermometers werden door de teamleden ingevuld en zij werden daarbij specifiek uitgenodigd feedback op de gestelde vragen te geven. De eerstvolgende teambijeenkomst werden de teamscores gepresenteerd en werd de dialoog gestart vanuit de vragen of de uitkomsten werden herkend en hoe deze in de praktijk zichtbaar zijn. De bijeenkomst werd afgesloten met een prioritering in verbeterpunten en afspraken over concrete acties voor de eerste stappen. In vervolgbijeenkomsten werkte het team aan de door de procesleiders voorgestelde interventies bij de gekozen verbeterpunten. De testteams hebben gewerkt aan de regelmatigheid en efficiëntie bijeenkomsten, het formuleren van een gezamenlijke visie, de werkwijze casuïstiek besprekingen, het reflecteren op samenwerking en de regelmatigheid van overleg en informatie-uitwisseling met het informele netwerk.
3) Criteria voor opname van interventies
De thermometers bieden, naast de mogelijkheid om de kwaliteit van samenwerking in kaart te brengen, ook tips voor interventies die professionals kunnen gebruiken om de samenwerking op de gekozen factoren verder te verbeteren. Hiervoor zijn per succesfactor 2 of meer voorbeeldinterventies genoemd, die in veel situaties relevant kunnen zijn. Deze interventies zijn gekozen op basis van de volgende criteria:
- De interventie is zelfstandig uit te voeren door professionals. Er is geen trainer, coach of externe partij voor nodig. Ze is eenvoudig te gebruiken en heeft weinig voorbereiding nodig.
- De interventie waarborgt de privacy van de professionals. Eventuele gegevens worden niet doorgestuurd aan leidinggevenden, gemeente of andere betrokken partijen.
- De interventie is niet gebaseerd op een commercieel product. Een enkel product moet vooraf besteld worden en daarvoor wordt een klein bedrag in rekening gebracht, maar dit bedrag komt niet ten gunste van een commerciële partij.
- De interventie is gebaseerd op wetenschappelijk gevalideerde principes en/of praktijkgericht onderzoek.
- De interventie draagt aantoonbaar bij aan samenwerking in interprofessionele teams, op basis van gestructureerde evaluaties.
Helaas is het bestaande aantal interventies wat voldoet aan de laatste twee criteria erg beperkt, waardoor deze moeten worden gezien als een streefdoel. Er zijn derhalve ook interventies opgenomen die enkel voldoen aan de eerste drie criteria.
Referenties
Hofhuis, J., Mensen, M., Ten Den, L., Van den Berg, A., Koopman-Draijer, M., Smits, C., & De Vries, S. (2015). Succesfactoren voor Interprofessioneel Samenwerken in de Wijk. Een kwantitatief onderzoek onder Nederlandse zorg- en welzijnsprofessionals. Zwolle: Hogeschool Windesheim.
Rijsdijk, L. E., Hofhuis, J., Ten Den, L.M., & de Vries, S. (2015). Interprofessioneel samenwerken in sociale wijkteams: succesfactoren en implicaties voor onderwijs: een internationale verkenning. Zwolle: Hogeschool Windesheim.
Links
Project ‘Professioneel Samenwerken in de Wijk’